Sadullah Paşa Yalısı / Üsküdar / Çengelköy
Boğaziçi’nin en iyi korunmuş ahşap sahilsaraylarından olan Sadullah Paşa Yalısı, Üsküdar–Çengelköy kıyısında, Havuzbaşı deresinin ağzına yakın konumlanır. Yapının çekirdeği 18. yüzyıl sonlarına tarihlenir; dışta klasik Boğaziçi yalısı sadeliği, içte ise barok etkili süsleme dili görülür. Plan kuruluşu orta sofalı/temsil eksenli olup, deniz cephesindeki temsil mekânlarıyla öne çıkar.
Kısa tarihçe
İlk sahiplik zinciri konusunda kaynaklar farklı bilgiler verir: bir kısım çalışma ilk bilinen sahibin Mehmed Ağa olduğunu (Abdülhamid I devri saray görevlisi) ve yalının 1872’de Sadullah Paşa’nın tam mülkiyetine geçtiğini kaydeder. Diğer saygın kaynaklar ise mülkiyetin Koca Yusuf Paşa ailesi → Emine Hanım → Bağdat Valisi Hamdi Paşa → Esad Muhlis Paşa → Sadullah Paşa şeklinde ilerlediğini belirtir. Selamlık bölümü 20. yüzyıl başlarında yıkılmış, günümüze harem kütlesi ulaşmıştır.
Mimari öne çıkanlar
Yalı, ahşap/bağdadi taşıyıcı sisteme sahip sahilsaray tipidir. İç kurgu için literatürde “ortadaki oval salondan sekiz küçük odaya açılan düzen” vurgulanır; bu, 19. yüzyıl Boğaziçi sivil mimarisinde nadir rastlanan bir temsil kompozisyonudur. Dışta yalın cephe, geniş saçaklar ve rıhtıma oturan kütle, içte zengin tavan ve duvar tezyinatı ile karşıtlık kurar.
Koruma ve restorasyon
Yapı 1950’de Turgut Cansever yönetiminde eklentilerinden arındırılmış, 1977’de TAÇ Vakfı tarafından Sedad Hakkı Eldem nezaretinde onarım görmüş, 1995–1997 arasında ise Feyza Cansever başkanlığında kapsamlı restorasyon gerçekleştirilmiştir. Bugün Tek-Esin Vakfı tarafından korunmaktadır.
Tepkiniz Nedir?
